HARİTA ÇEŞİTLERİ

Harita Çeşitleri

1. Ölçeklerine Göre Haritalar

a) Büyük Ölçekli Haritalar: Ölçeği, 1/20.000 ile 1/200.000 arası olan haritalardır. Planlar ölçekleri, 1/1000 ile 1/20,000 arasında olan en ayrıntılı haritalardır ve büyük ölçekli haritalar içerisinde yer alır.

b) Orta Ölçekli Haritalar: Ölçeği, 1/200.000 ile 1/500.000 arası olan haritalardır.

c) Küçük Ölçekli Haritalar: Ölçeği, 1/500.000’den küçük olan haritalardır. Bu haritalar fazla ayrıntılı bilgi vermez. Atlaslar, eğitim ve öğretim amacına yönelik değişik konuları kapsayan çok küçük ölçekli haritaların bir araya getirilmesiyle oluşmuş kitaplardır. Ölçekleri 1 / 1.100.000’dan daha küçüktür. Dünya’nın tümünü, kıtaları veya ülkeleri gösterirler.

Not: Ölçekler isimleri itibariyle çok karıştırılan bir konudur. Genellikle büyük ve küçük ölçekli haritalar karıştırılır. Büyük ölçekli haritaların ölçek paydası küçük, Küçük ölçekli haritaların ölçek paydası büyüktür. Buna dikkat edilmesi yanılgıyı önleyecektir. Başka bir ayrımda şöyle yapılabilir. Büyük ölçekli haritalar düzlemde veya duvarda büyük görünürken, küçük ölçekli haritalar düzlemde veya duvarda küçük görünür.

Büyük Ölçekli Haritaların Özellikleri

• Ölçeğin paydasındaki sayı küçüktür.
• Küçültme oranları azdır.
• Ayrıntılı bilgi verir.
• Hata oranı azdır.
• İzohips aralık değeri azdır.
• Çizimi yapılan gerçek alan küçüktür.
• Aynı alanı gösteren küçük ölçekli haritaya göre harita boyutları büyüktür.

Küçük Ölçekli Haritaların Özellikleri

• Ölçeğin paydasındaki sayı büyüktür.
• Küçültme oranları fazladır.
• Ayrıntı azdır. Genel özellikleri gösterir.
• Hata oranı fazladır.
• İzohips aralık değeri büyüktür.
• Çizimi yapılan gerçek alan geniştir.
• Aynı alanı gösteren büyük ölçekli haritaya göre haritanın boyutları küçüktür.

 Topografya haritaları; yeryüzü şekillerini izohips yöntemiyle ayrıntılı olarak gösteren büyük ölçekli haritalardır. Topografya haritalarında yeryüzü şekillerinin yanında madenler, ulaşım yolları gibi birçok özellik gösterilir. Dolayısıyla bunlara askeri amaçlı haritalar da denir.

2. Kullanım Amaçlarına Göre Haritalar

a) Fiziki Haritalar: Yeryüzünün fiziksel özelliklerini, yer şekillerini, iklimini, bitki örtüsünü, denizleri, akarsuları vs. gösteren haritalardır.

Fiziki Haritalar Hangi Amaçlarla Kullanılır?

Fiziki Haritalarda eş yükselti eğrileri bulunduğu için, diğer haritalardan farklı olarak;

• Yüksekti bulmak,
• Derinlik bulmak,
• Eğim Hesaplamak,
• Profil Çıkarmak,
• Gerçek Alan Hesaplamaları yapmak,
• Dağlık veya Düzlük alanları tespit etmek,
• Yeryüzü şekillerini ayırt etmek mümkündür.

Gerçek Alan: Yükselti ve derinliklerin de dikkate alınarak alanın hesaplanmasıdır. İzdüşüm alan ise bu yükselti ve derinliklerin dikkate alınmadan, sıfır metre yükseltiye göre alanının hesaplanmasıdır. Eğer gerçek alan ile izdüşüm alan arasındaki farkın fazla olduğundan bahsediliyorsa o bölge engebeli ve dağlık sayılır (Türkiye, İran, Afganistan vb.). Gerçek alan ile İzdüşüm alanı arasındaki fark az ise o bölge yeryüzü şekilleri açısından sade ve düzlüktür denilebilir (Hollanda, Libya, Suudi Arabistan vb.)

b) Beşeri ve Ekonomik Haritalar: Nüfusun dağılışını ve özelliklerini, ekonomik etkinlikleri, yer altı ve yer üstü kaynaklarının dağılışını gösteren haritalardır.

 

c) İdari ve Siyasi Haritalar: İdari bölünüşleri il, ilçe, köy, ülke sınırlarını gösteren haritalardır.

d) Özel Haritalar: Belirli bir konu için hazırlanmış, genellikle işin uzmanları tarafından kullanılan ve okunabilen haritalardır. Bu haritalardan bazıları şunlardır:

– Araziden Yararlanma Haritaları: Bir bölgede arazinin nasıl kullanıldığını gösteren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla ekili-dikili alanların, çayır ve mera alanlarının, orman alanlarının, bölünüşü ile kayalık, bataklık gibi kullanılmayan alanlar hakkında bilgi edinilir. Tarımın türü ve tarım ürünleri de bu haritalarda gösterilir.

– Ekonomi Haritaları: Dünya’nın bütününün ya da bir bölümünün ekonomik özelliklerini gösteren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla endüstri kuruluşlarının türü, sayısı, dağılışı, çalışanların sayısı hakkında bilgi edinilir.

– Hidrografya Haritaları: Bir bölgenin su potansiyeli (akarsular, göller, yeraltı suları, kaynaklar) hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalar yardımıyla akarsuların drenaj tipi, akım miktarı, kanallar, göl sularının özellikleri, yeraltı sularının türü, kaynakların türü sayısı ve verimlilik derecesi hakkında bilgi edinilir.

– İzoterm Haritaları: Bir bölgede, eş sıcaklıktaki noktaları birleştiren eğriye izoterm denir. İzotermler yardımıyla çizilen izoterm haritalarından, bir bölgedeki sıcaklık dağılışı hakkında bilgi edinilir. Sıcaklık dağılışını daha iyi gösterebilmek için, bu haritalar sıcaklık basamaklarına uygun olarak renklendirilir. Sıcak yerler için kırmızının tonları soğuk yerler için mavinin tonları kullanılır.

– Jeomorfoloji Haritaları: Bir bölgedeki şekillenme süreci yani iç ve dış güçlerin etkisiyle oluşan yer şekilleri hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalarda faylar, yamaçlar, vadi türleri, birikinti konileri, sekiler, ovalar ve daha bir çok yer şekli taranarak gösterilir. Yer şekillerinin kolay ayırt edilmesi amacıyla bu haritalar renklendirilir.

– Nüfus Haritaları: Dünya’nın bütününde ya da bir bölümündeki nüfusun dağılışı ve özellikleri hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalarda nüfus dağılışı noktalama ile gösterilir. Nüfus yoğunluğu haritaları ise renklendirilir.

– Toprak Haritaları: Bir bölgenin toprak özellikleri ve dağılışları hakkında bilgi veren haritalardır. Bu haritalardan, yetiştirilecek ürünlerin belirlenmesi, buna bağlı olarak topraklardan daha iyi verim alınabilmesi gibi bir çok konuda yararlanılır.

Atlas: Değişik konuları kapsayan çok küçük ölçekli haritaların derlenerek kitap hâline getirilmiş şekline denir.
Duvar haritaları: Değişik konuları kapsayan büyük ölçekli haritalardır.

KAYNAKÇA:

 https://kadirhoca.com/9/konu-anlatimlari-9/harita-cesitleri/